Genel olarak serbest bölgeler, ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber gümrük bölgesi dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
Serbest Bölgelerde altyapısı hazır arsalar, genel ve müstakil depolar, ofisler ve açık stok sahaları, hazır üretim tesisleri kiralık veya tapu mülkiyeti ile yatırımcıların hizmetine sunulmaktadır.
Dünya Gümrük Örgütü’nün 10-14 Mart 2003 tarihli 174.toplantısının 8.gündem maddesine ilişkin çalışma belgesinde ise serbest bölge, “ bu bölgeye koyulan malların ithalat vergileri ve harçlar bakımından gümrük bölgesinin dışında sayılmakla birlikte, taraf ülkenin gümrük bölgesinin bir parçası” olarak tanımlanmaktadır.
Serbest bölgelerin, rekabet ortamındaki dünya ticaretinden daha fazla pay almak isteyen özellikle gelişmekte olan ülke ekonomilerine sağladığı çeşitli katkılar vardır. Bu anlamda serbest bölgelerin;
– İthal girdi kullanarak üretim yapan yerli firmalara gümrük vergisiz mal girişi imkanı sağlayarak, yurtdışındaki rakipleri ile aynı şartlarda üretim yapma imkanı sağlamak,
– Sağlanan kolaylıklar nedeniyle ülkelerin ihracat imkanlarını ve döviz girdisini arttırmak,
– İçerisine büyük parti halinde getirilen malların gerektiğinde küçük partiler halinde ülkeye ithal edilmesi mümkün olduğundan depolama giderlerinin ve sadece ithal edilen mallar için gümrük vergisi ödeneceğinden üretim maliyetlerinin düşmesini sağlamak,
– Yabancı sermayeli firmalar açısından daha düşük risk faktörleri sağlaması ve avantajlar sunması nedeniyle, karlılığın daha yüksek olduğu serbest bölgelerde daha kolay yatırımda bulunulmasını sağlamak, böylece ülkelere yeni teknolojilerin girmesini hızlandırmak,
– İstihdamı arttırmak,
– Ülke uygulamalarında düşünülen yeni ticaret ve ekonomi politikaları açısından deneme alanı olarak kullanılabilmek, gibi farklı ve etkili yararlarını sayabiliriz.
Bununla birlikte serbest bölgeler, kaçakçılığa yol açma, yerli sanayi karşısında haksız rekabet doğurma, ithalata bağımlılığı arttırma gibi olumsuz etkiler de doğurabilirler.
