Just in Time (JIT), tam zamanında satın alma ve tam zamanında üretimi gerektiren maliyet ve stok kontrol sistemidir. JIT, faaliyetlerin ihtiyaç duyulduğu anda ya da talep edildiği anda gerçekleştirilmesi temeline dayanır ve en önemli unsurlarından birisi de “ küçük partiler halinde ve sık sevkiyat” yapılmasıdır.
Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD) tarafından hazırlanan “Fiş Başına Ciro Endeksi”; tüketicilerin alışveriş sıklığı ve alışveriş başına harcama bilgilerini verirken, milyonlarca tüketicinin (sokaktaki vatandaş) alışverişlerinde aslında JIT sistemini de uyguladığını göstermektedir. (daha&helliip;)
Stok Bulundurma Nedenleri
– Farklılaşan ihtiyaçların karşılanması
– Talep dalgalanmalarına karşı önlem
– Büyük partilerde satın almalarda indirim sağlanması ve toplu üretimin maliyeti düşürmesi
– Arz ve talebin belirli dönemlerde farklı olması
– Üretimin aralıksız ve düzgün çalışması
– Yüksek enflasyon döneminde kârlı bir yatırım şekli olması
Stok Türleri
A)Yığın Stokları: Malzemelerin tüketim veya satın alınmasından daha hızlı toplu halde satın alınması, üretilmesi veya taşınması yığın stoklarını oluşturur.
B)Hazırlık Stokları: Gerek duyulmadıkları halde satın alınan veya üretilen stoklardır.
C)Emniyet Stokları: Siparişlerin tedarikindeki muhtemel gecikmelerin göz önünde bulundurulması durumlarında fazladan tutulan stoklardır.
D)Süreç Stokları: Üretim ve dağıtım uzun süreli ve aşamalı olduğunda işletme içinde kaçınılmaz olarak bazı yarı mamullerin stokları oluşacaktır.
Stok Yönetimi
Gerekli hammadde ve diğer araç gerecin elde edildiği an ile ona ihtiyaç duyulan an arasında tampon olma fonksiyonudur.
Stok Yönetimi Yaklaşımları
1-İstatistiksel Stok Kontrolü: Belirsiz talep karşısında envanterdeki birimlerin sürekli fiziksel yeterliliğini sağlayacak şekilde geliştirilmiş karar kuralı yönetimlerini içerir.Her envanter için yeniden sipariş verme noktası belirlenir.
2-Malzeme İhtiyaç Planlaması: Nihai ürüne olan talebi karşılamak için gereken tüm malzeme ihtiyaçlarını, ana üretim programına dayalı olarak zaman boyutunda net ihtiyaçlara dönüştüren yöntemleri içerir.
Stok Maliyetleri
Stok yönetimi sistemlerinin seçimi veya sipariş verme politikalarının belirlenmesi amacıyla yapılacak değerlendirmelerde ve modellerde, sistemin çalışmasını belirleyecek değişkenlerin hesabı için kullanılan parametrelerdir.
1-Sipariş ve Hazırlık Maliyeti: Sipariş verileceği zaman ortaya çıkar.İşletme içinde üretilecekse de ürünün üretilmesi için gerekli aletlerin hazırlanması, gerekli formların doldurulması gibi maliyetler hazırlık maliyeti kapsamına girer.
2-Birim Satın Alma Maliyeti: Bir birim malı satın almak için katlanması gereken değişken maliyettir.İşletme maliyetlerini, hammadde maliyetlerini kapsamaktadır.
3-Elde Tutma Maliyeti: Bir birim stoğu bir zaman periyodu elde tutmanın maliyetidir.Depolama maliyetleri, yönlendirme, sigorta, çalınma, kırılma, amortisman, vergileri içerir.Sermayeyi stoğa bağlama sonucu katlanılan fırsat maliyeti.
4-Yoksatma Maliyeti: Müşteri bir sipariş verdiğinde talebi zamanında karşılanamamışsa yoksatma durumu oluşur.Bu durumda iki değişiklik ortaya çıkabilir.
A) Sipariş sonradan tekrarlanır: Satış kaydı yoktur.Fakat özel üretim ve nakliyeden doğan masraflar vardır.
B) Sipariş tekrarlanmaz:Satış olanağı kaybolmuş.Sadece bu satıştan elde edeceğimiz kar değil aynı zamanda gelecek satışları ve müşteri güvenini yitirmiş oluruz.