Serbest bölge türlerini birbirinden kesin çizgilerle ayırmak mümkün olmayabilir. Ancak iki kritere dayanarak sınıflandırmak mümkün olabilir. Birinci kriter, serbest bölgede sürdürülen faaliyetlerin türüyle ilgilidir. Serbest bölgenin faaliyetleri sadece ticari olabileceği gibi, ticari ve endüstriyel bir nitelikte taşıyabilir. Gelişmişülkelerde bulunan serbest bölgelerin çoğu temel olarak ticari rol üstlenmişlerdir.Gelişmekte olan ülkeler ise endüstriyel amaçlı serbest bölge kurma eğilimi daha fazla görülebilir. İkinci kriterise, bölge faaliyetlerinin iç piyasaya mı yoksa ihracata yönelik mi olduğunun belirlenmesi esasına dayanır. Bazı ülkelerde serbest bölgeler hem iç hem de dış pazarlara yönelik olarak çalışabilirler, bazılarında ise özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak görüldüğü gibi iç piyasaya üretimin yasaklandığı göze çarpmaktadır.
(daha&helliip;)
Dünyada ilk serbest bölgeler büyük tüketim merkezlerine yakın ticaret yolları üzerinde kurulan ticaret kolonilerinin “serbest alan” veya “gümrük dışı bölge” haline getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Daha sonraları ise ülkelerin ekonomilerini güçlendirmek amacıyla çeşitli model ve isimlerle serbest ticaret ve serbest üretim bölgeleri kurulmaya başlanmıştır. Başarılı serbest bölgeler bu uygulamanın daha da yaygınlaşmasını sağlamıştır.
Tarihsel olarak baktığımızda dünyada ilk serbest bölge anlayışının bundan yaklaşık 2000 yıl kadar öncesine, eski Yunan ve Roma medeniyetlerine kadar uzandığını görmekteyiz. Bu günkü Yunanistan’ın Pire ve Challis limanları bu örneklerin ilkini oluşturmaktadır.
(daha&helliip;)
Serbest Bölgelerden Hangi Firmalar Daha Fazla Avantaj Sağlar?
Serbest bölgeler özellikle aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunan firmalar için daha avantajlıdır:
-Ülke içindeki vergisel nitelikli mali yüklerden ve bürokrasiden kurtulmak isteyen firmalar,
-İthal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan firmalar,
-Emek yoğun sektörlerde faaliyette bulunan firmalar,
-Re-eksport ve takas ticareti faaliyetinde bulunan firmalar,
-Dövizle işlem yapmak isteyen üretim ve alım-satım yapan firmalar,
-Altyapısı hazır modern iş ortamı arayan firmalar.
Serbest Bölgelerin Gelir Kalemleri Nelerdir?
Serbest bölgelerden elde edilen gelirlerden;
a) Faaliyet ruhsatı ve izin belgesi karşılığı tahsil edilecek ücretler,
b) Yurt dışından bölgeye getirilen malların CIF değeri üzerinden binde 1 ve bölgeden Türkiye’ye çıkarılan malların FOB değeri üzerinden binde 9 oranında, peşin olarak ödenecek ücretler,
c) Serbest bölgeyi işleten gerçek veya tüzel kişilerle yapılacak sözleşmeler uyarınca tahsil edilecek tutarlar,
d) Bölge faaliyetlerinden sağlanan diğer gelirler, İlgili idare tarafından sözleşmeler gereği tüzel kişilere yapılan gelir payı aktarmaları düşüldükten sonra Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde açılacak bir özel hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutarlardan ret ve iadeler düşüldükten sonra kalan tutar, Dış Ticaret Müsteşarlığı merkez ödemelerini yapan merkez saymanlığı hesabına yatırılır. Merkez saymanlık hesabına yatırılan meblağ bütçeye gelir kaydedilir.
Serbest Bölgelerin Tanımı
Serbest Bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber,
a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmazsızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen;
b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı; yerlerdir.