Kombine Taşımacılık İle Diğer Taşımacılık Türlerinin Karşılaştırılması
1. Malın aynı araçla göndericiden alıcıya ulaşmasına kadar tek tip taşıma modunun kullanılması fazla zaman almaktadır. Özellikle denizyolu taşımacılığında bu süre daha da uzamaktadır. Fakat kombine taşımacılıkta böyle bir durumla karşılaşılması söz konusu değildir.
2. Maliyetler açısından bakıldığında tek tip taşımacılık ek maliyet yaratabilir. Parsiyel olarak taşınacak mallarda kombine taşımacılık iyi seçim olacaktır.
3. Tek tip taşımacılıkta risk bir yerde toplanmaktadır. Oysa kombine taşımacılıkta tek araç kullanılmadığından riskler paylaşılmaktadır. Böylece sigorta masraflarında da düşüş gözlenmektedir.
4. Coğrafi koşullar ve taşıma araçlarının fiziki yapılarındaki farklılıklardan dolayı her zaman tek tip taşıma türü gerçekleşememektedir. Kombine taşımacılık ile bu sorun ortadan kalkmaktadır.
5. Kombine taşımacılıkta uygun kap ve araçların kullanılmasıyla kayıp ve hasarlar azalmaktadır.
6. Taşımacılıkta sadece denizyolu ya da demiryolunun seçilmesi yeterli değildir. Bunun yanında ister istemez karayolu ya da diğer taşıma türlerinin kullanılması gerekecektir. Böylece kombine taşımacılık gerçekleşmiş olacaktır.
Aradaki farkları çoğaltmak mümkündür. Genel olarak bakıldığında gerek ülke gerekse firma açısından kombine taşımacılığın tercih edilmesi büyük avantajlar sağlayacaktır.
Kombine Taşımacılığın Öğeleri
Kombine taşımacılık türü gereği karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu karmaşıklığın giderilmesi için kombine taşımacılığın planlanması, tasarımlanması ve işletilmesi içerdikleri ögelere göre yapılmalıdır. Bu ögeler şu şekilde sıralanmaktadır:
1.Taşıma Araçları
Kombine taşımacılık sisteminde genellikle kullanılan araçlar; kamyon, tren, gemi ve uçaktır.Her bir taşımacılığın gerçekleşmesinde farklı araçlar kullanılmaktadır.Kombine taşımacılığın gerçekleştirilmesi için de özel taşıtlar gerekmektedir.
• Kamyon: Kombine taşıma sisteminin etkin ve verimli çalışabilmesi için üretim yerinden yükleme terminallerine veya boşaltma terminallerinden müşteri deposuna sevkiyatlarda kamyonlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Genellikle kamyonlara, kombine taşımacılığın ilk ve son halkalarında ihtiyaç duyulmaktadır. Kamyonlara yükleme; palet, sandık veya konteyner halindeki taşıma ünitelerinin karayolu eşya taşıma mevzuatının belirlediği dingil başına ağırlığı, istihab haddi gibi kriterlerine bakılarak yapılır.
Kara-demiryolu entegrasyonu kombine taşımacılıkta konteynerler belirli merkezlerde toplanmak zorundadır. Yükleme ve boşaltma işlemleri vinçler veya benzeri mekanik araçlarla, toplama ve dağıtım ise genellikle kamyonlar vasıtasıyla yapılmaktadır.
• Tren: Kombine taşımacılık sisteminde, üretim yerlerinden malların toplanmasına veya müşteri depolarına sevkiyatında, karayolu yerine bazen demiryolu kullanılmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde demiryolu ağının yaygın olması ve bazı ülkelerde karayolu araçlarının kullanımına getirilen sınırlamalar, taşıyıcıların demiryolu taşımacılığına yönelmesine sebep olmuştur. Trenlerin aynı anda çok sayıda konteyneri bir arada taşıyabilmesi kombine taşımacılıkta önemli bir üstünlük yaratmaktadır.
Vagonlar ile taşınacak taşıma üniteleri transit ülkenin belirlediği ağırlık, uzunluk ve yükseklik standardında olmalıdır. Vagon boyutları konteyner taşımasına uygun olmalıdır. Varış yeri demiryolu terminallerinde, indirme ve bindirme işlemleri için yeterli ekipman bulunmalıdır.
• Gemi: Kombine taşımacılıkta kullanılan gemi türlerinin en önemlisi konteyner gemileridir. Diğer uygun türler ise Ro-Ro gemileri ile taşımaya elverişli gemilerdir.Standart ambalajlı yüklerin özel yükleme sistemleriyle güverteye çekildiği ve güvertedeki bölmelere yerleştirildiği gemilerdir.
• Uçak: Kombine taşımacılık sisteminde kullanılan uçak türlerinin en önemlisi kargo uçaklarıdır.Kargo uçakları gerek kapasiteleri gerekse uzun mesafe uçuş yetenekleri sayesinde özellikle kıtalararası taşımalarda tercih edilmektedir.Kargo uçaklarında taşınan yükler, ana ve alt ambarda paletli, ağlı ve konteynerli olmak üzere çeşitli şekillerde taşınmaktadır.
2.Terminaller: Türler arası aktarma işlemlerinin gerçekleşmeleri için özel terminallere gereksinim duyulmaktadır. Terminallerin yerleşim ve tasarımları bu boyutta büyük önem taşımaktadır. Belirli bir etki alanı içinden, fakat göreli olarak kısa mesafeden karayolu ile bu terminallere getirilecek yüklerin diğer taşıtlara aktarılması ya da tam tersi yönde aktarma yapılması kombine taşımacılık sürecinin temel işlemlerinden biridir. Bunun için hem kombine taşımacılıkta hem de türler arasında denge sağlanmalı, ortak çözüm kanalları oluşturulmalıdır.
3.İşletme Kuralları: İşletmelerin bu konuda özel kurallar çerçevesinde hareket etmeleri tartışma götürmez bir gerçektir. Bir taşıma türünden diğerine aktarma yapılması işletmeye bir takım özellikler katmaktadır. Terminallere gelen yüklerin depolara alınması ve sonradan başka taşıma türlerine aktarılması süreçlerinin bazı kurallar çerçevesinde gerçekleşmesi gerekmektedir.
4.Yönetim Kontrol: Kombine taşımacılık özel bir organizasyon becerisi gerektirmektedir. Bu amaçla konunun uzmanlarca planlanarak yürütülmesi, yönetilmesi ve denetiminin yapılması gerekir. Maliyet denetimi de bu konuda çok önemlidir. Çünkü işletmeler ekonomik fayda yarattığını düşündükleri için bu taşımacılık türünü seçeceklerdir.
5.Mevzuat: Kombine taşımacılıkta mevzuat önemli bir yere sahiptir. Pek çok ülkede mevzuatlar nedeni ile sorun yaşanmaktadır. Buna bizim ülkemizde dahildir. Örneğin; konteyner, mevzuatımızda ticari emtiadır. İthali söz konusudur. Üç ay içerisinde ülke sınırları dışına çıkarılmadığı takdirde ağır vergi cezaları söz konusudur.
Kombine Taşımacılığın Esasları ve Dış Ticarete Yansımaları
Kombine taşımacılıkta taşıma işlemini gerçekleştirecek çeşitli araçların bulunması halinde, taşımanın düşük maliyetle ve uzman kişiler tarafından gerçekleştiriliyor olması kombine taşımacılığın tercih edilme nedenleri arasında yer almaktadır. Örneğin; Orta Avrupa’ dan İran’a trenle, kamyonla veya gemi ile direkt taşıma yapılabilmesi mümkündür. Fakat zamandan ve maliyetten tasarruf için kombine taşımacılık tercih edilmelidir.
Kombine Taşımacılık (Combined Transport), tek ve aynı taşıma ünitesi veya aracıyla birden fazla taşımacılık türü kullanılarak yapılan taşıma şeklidir.
Kombine Taşımacılığın Amacı
Başarılı bir taşımacılıkta göndericiden alıcıya kadar çeşitli aşamalar söz konusudur. Bu aşamaların her birinin kendine özgü özellikleri vardır. Kombine taşımacılıkta temel amaç her türlü işletme içi ve işletmeler arası taşımanın bir taşıma zinciri oluşturarak rasyonel bir şekilde gerçekleştirilmesidir.
Kombine taşımacılığın gerçekleşmesi aşamasında teknolojik, organizasyon, fiyat politikası ve hukuki entegrasyon bir bütün olarak ele alınmalıdır. Burada taşımacılık işlemleri birbiri ile koordineli olarak sürdürülür. Tek bir taşıma şeklinin kombine taşımacılıkta yeri yoktur.
Kombine Taşımacılık Çeşitleri
1.Fonksiyonel Taşıma Türü: Birbirini takip eden yükleme ve taşıma işlemleri zincirin bir halkası olup, mal akımı bağlayıcı bir unsurdur . Burada malın taşınmasında ikiden fazla araç kullanılmaktadır. Bu taşıma modelinin en temel özelliği, her bir yükleme ve taşıma işleminin üretim teknolojisinin özelliğine göre yapılmasıdır.
2.Müessesevi (Institutionale) Taşıma Türü: Taşımacılık işlemine katılan gerekhukuki gerekse ekonomik açıdan tamamen bağımsız olan işlemlerin hâkim olduğu piyasa ekonomisinde müessesevi taşıma zinciri oluşturulmaktadır.
Müessesevi taşımacılık türü üç şekilde gerçekleştirilebilmektedir.
1. Malı gönderen bir taşıma firması ile anlaşır ve bu firma taşıma türünde kullanılacak araçların tümünü kendi araçları ile tamamlar.
2. Gönderici taşıma zincirinin bütün unsurları ile ayrı ayrı sözleşme yaparak malın alıcısına ulaşmasını sağlayabilir.
3. Gönderici sadece zincirin başındaki unsurla anlaşma yapıp; bundan sonraki aşamaları birbirini takip eden işletmeler aralarında teker teker sözleşme yaparak devam ettirirler. Taşıma zincirinde yer alan ve taşıma hizmetlerini veren firmaların birbirleriyle uyumlu olması halinde kombine taşımacılığın kullanılması etkili olabilmektedir. Aksi halde verimlilik yerine sorunlarla karşılaşılabilmektedir.